'Fukushima' was dodelijker dan de atoombom - maar niet door de straling
Toen in 2011 in Fukushima de kerncentrales door de tsunami in de problemen raakten(*) werden 100.000 mensen geëvacueerd uit vrees voor de radioactieve fall-out . Dat pakte averechts uit. In de blinde paniek van de evacuatie stierven uiteindelijk ongeveer 1600 mensen (hier). Maar waar het allemaal om ging, de zo gevaarlijk geachte straling, die heeft tot nu toe geen levens geëist en zal dat ook niet doen zo is de verwachting. Er wordt nu in de wetenschap gediscussieerd over de vraag: hadden we die evacuatie wel moeten doen?
Is er dan een alternatief? Ja, zo lijkt het: gewoon thuis blijven en de fall-out over je heen laten gaan. Dat valt te concluderen uit een een recente vergelijking (bijlage) tussen 'Fukushima' en het plaatsje St George in de Amerikaanse staat Utah waar in de jaren 50 een forse partij fall-out neerdaalde als gevolg van de in totaal 100 atoomproeven op de 300 kilometer verder gelegen Nevada Test Site. Over het algemeen was die fall-out nogal beperkt, maar 'Harry', een bom van 32 kiloton (Ongeveer tweemaal Hiroshima) die op 19 mei 1953 detoneerde sprong er uit en werd daarom 'Dirty Harry' genoemd.
De auteurs van de studie, Antone Brooks en Bruce Church zijn allebei hoogleraar, de eerste houdt zich bezig met de medische gevolgen van straling en de ander is specialist in het opruimen van radioactief afval. Pikant is dat ze beiden zijn opgegroeid in Zuid Utah, de streek waar veel fall-out neerkwam. Brooks maakte het al jongetje mee:
'Iedere test werd van te voren aangekondigd, dus we wisten er van. Mijn vader maakte me soms wakker om te zeggen dat er weer een zou worden afgeschoten. De ochtendlucht lichtte dan op en we telden hoe lang het duurde voordat de schok kwam. We rekenden dan hoe ver de ontploffing van St George af was en dat vonden we allemaal heel opwindend en interessant. In 1953 was ik een tiener en toen kwam de fall-out-wolk van de test genaamd “Dirty Harry” precies over St George heen, dus ik ben een zogeheten 'downwinder'. In St. George was een kleine truck met luidsprekers die gebruikt werd om evenementen aan te kondigen. Op die dag meldde de spreker dat er een fall-out wolk over zou komen en dat we beter binnen konden blijven Ik dacht, interessant, maar ik ga lekker door met basketballen. Dat was de algemene houding in St. George op dat moment'.(Bron) Zie ook de beide filmpjes hierover.
De impact van de atoomtest was minimaal, de burgers werden gevraagd om binnen te blijven en na afloop moesten de auto's gewassen worden, daarna ging het leven gewoon zijn gangetje. De bevolking van St George groeide van 10.000 naar 165.000 inwoners in de loop der jaren en St George is nu een populaire plaats voor gepensioneerden.
De gezondheid van de bewoners van Washington County (het district in Utah waar St George onder valt) heeft niet geleden onder de atoomproeven. De kankersterfte in Utah behoort to de laagste in de hele US en die in Washington county is de laagste in Utah. Utah is een staat waar de Heiligen der Laatste Dagen (de Mormonen) het voor het zeggen hebben en in menige studie is vastgesteld dat deze extra gezond zijn door een nogal spartaanse levensstijl. De straling van de fall-out heeft daarop blijkbaar geen verstorende invloed gehad. Hoe dan ook: geen extra kanker, geen extra leukemie, geen extra schildklierkanker.
Ook in Fukushima heeft de straling geen slachtoffers geëist en de WHO verwacht die ook niet meer. Het is de evacuatie zelf die dodelijk bleek en later stierven nog 4500 mensen omdat ze hun energierekening die een stuk hoger was geworden door het sluiten van alle Japanse kerncentrales niet meer konden betalen (hier). Er valt niet anders te concluderen dan dat de aan hun lot overgelaten 'downwinders' van Utah beter af waren dan de in een zee van hulpverleners ondergedompelde bewoners van Fukushima. Na de evacuatie hield ook voor de 'geredden' het leed niet op, net als bij Tsjernobyl eiste de radiofobie via scheidingen, alcoholisme, zelfmoorden en ander psychisch leed een zware tol. Dat gebeurde in de jaren 80 overigens ook enigszins in Utah, waar 30 jaar na dato de media de bevolking duidelijk maakte dat ze mogelijk kanker hadden gekregen door de atoomtesten. Wetenschappelijk was daar geen bewijs voor, maar er werd toch besloten tot een schaderegeling waarmee inmiddels twee miljard dollar is uitgedeeld.
Het verschil tussen St George en Fukushima zit m in de stralingsnormen: bij welk niveau wordt er geëvacueerd? In 1953 gold in de VS en dus ook St George een norm van 39 milliSievert per jaar (omgerekend van de Roentgen-waarde van destijds). In Fukushima hanteerde men 1-20 milliSievert. De stralingsnormen in de wereld worden vastgesteld door de International Commission on Radiological Protection, (ICRP) maar dat zijn aanbevelingen die de aangesloten landen wel of niet kunnen overnemen. Meestal neemt men die over. Op het ogenblik vindt het ICRP dat een situatie waarbij burgers dreigen meer dan 1 milliSievert per jaar te krijgen er reden is om in actie te komen. Tsjernobyl is met die norm in de hand ontruimd en daarmee werd straling tot een supergevaar bestempeld waar begrijpelijkerwijs met veel angst op werd gereageerd. Het verhaal gaat dat in Fukushima de stralingsdeskundigen op basis van de ervaringen in Tsjernobyl wel voorstelden om pas bij een te verwachten jaar belasting van 20 milliSievert te evacueren, maar dat er onder druk van overheden? politici? toch gekozen werd voor de conservatieve norm van 1 mSv.
Hoeveel straling kregen de mensen nu uiteindelijk of werd er door de evacuatie vermeden? Hieronder de door mij vereenvoudigde tabel van Brooks en Church.
| Fukushima | St George | Opmerkingen | |
| Vrijgekomen radioactiviteit | 1.5 x 1017 Bq | 3.6x 1022 Bq | De bom verspreidde 100.000 maal meer radioactiviteit dan 'Fukushima' |
| Norm | 1 mSv | 39 mSv | |
|
Maximale dose rate
(hoeveel straling per uur)
|
1-10 mSv/uur
na enkele dagen 0.045 mSv/uur
|
3.4 mSv/uur
na enkele dagen 0.05 mSv/uur
|
In Fukushima kon de eerste dagen niet worden gemeten vanwege de stroomstoring. De aangegeven waarde is van enkele dagen later en op 40 km afstand. De lagere waarden komen overeen met wat ik zelf in Guarapari en Tsjernobyl heb gemeten, niet verontrustend maar wel een flinke overschrijding van de norm. |
| Uiteindelijke jaar dosis | 10 mSv | 25-29 mSv | Dus twee tot drie maal de dosis die men in Fukushima kreeg. |
| Evacuatienorm | 1-20 mSv | 250-500 mSv |
Dit zijn externe doses, bestraling van buitenaf. Men gaat er van uit dat de mensen in St George substantiële hoeveelheden radioactief materiaal binnen hebben gekregen. Hier bestaan geen betrouwbare gegevens over, maar volgens Brooks en Church is de werkelijke stralingsbelasting in St George eigenlijk veel hoger.
Er waren in de periode 1951-1958 veel meer kernproeven op de Nevada Test Site en Washington County kreeg daarom veel meer fall-out te verduren. Meestal stond echter de wind goed dus de totale belasting voor die periode bleef beperkt tot 35.7–36.4 mSv.
Als de Fukushima inwoners thuis zouden zijn gebleven zouden ze waarschijnlijk zo'n 50 milliSievert hebben gekregen vergelijkbaar dus met de dosis die men in St George ontving. Volgens anderen heeft de evacuatie 70 mSv uitgespaard, zowel in Fukushima als in Tsjernobyl. In de stralingswereld weet men dat deze doses ondanks de normen niet gevaarlijk zijn. Het kan allemaal bij lange na niet als kankerverwekkend worden beschouwd. Dat noch in St George, noch in Fukushima extra gevallen van kanker worden gevonden is dus niet verbazingwekkend.
Het is interessant om nog een fall-out-voorbeeld te behandelen: de Castle Bravo bom die in 1954 op het eiland Bikini in de Stille Oceaan ontplofte. Hij was 15 megaton en daarmee zo'n 500 maal krachtiger als 'Dirty Harry'. De tonijnvisser Fukuryu Maru bevond zich op ongeveer 100 kilometer afstand in wat eigenlijk verboden gebied was voor dat moment. De 23-koppige bemanning kreeg de volle laag fall-out over zich heen en toen het schip na een week weer in de haven kwam was de hele bemanning stralingsziek. Dat betekende dat ze een dosis van ergens tussen de 1000-3000 milliSievert zouden hebben ontvangen. De zaak kreeg heel veel publiciteit. Een bemanningslid stierf, maar er wordt gezegd dat hij voor de bom al ziek was en de rest van de bemanning knapte op en stierf blijkbaar niet bijzonder vroeg (in ieder geval 1 van hen werd 92). Ze hadden wel een verhoogde kans op kanker maar hoe dat uitpakte is verder niet bekend.
De fallout van Castle Bravo op de Marshall eilanden was aanzienlijk en de stralingsdoses ook en hier zouden inderdaad extra gevallen van kanker voorkomen. (hier). De Marshall-eilanden hebben een bevolking van 25.000 en daarvan zouden er volgens de verwachtingen 10.600 kanker krijgen. Bij 170 van die mensen zou die kanker door de fall-out zijn veroorzaakt.
Brooks en Church vinden dat de normen veel te conservatief zijn en vooral angst veroorzaken en meer kwaad dan goed doen en ze roepen op om ze aan te passen.Ze zeggen niet te begrijpen waarom die normen zo strikt zijn en spreken zich uit voor een norm van 100 milliSievert per jaar, een honderdvoudige verruiming dus.
(*) Het woord 'kernramp' staat hier tussen haakjes want mijn Zeeuwse vriend Johan Kole zei altijd 'Een ramp da bin duzend dooden!' en bij Fukushima is geen enkel stralingsslachtoffer gevallen. Beter is het om te spreken van een hulpverleningsramp. Overigens zijn er bij Fukushima 19000 mensen door de tsunami verdronken, maar daar hoor je weinig meer over.
