70% van de scheidingen wordt door vrouwen aangevraagd, want.. de kinderen raak je toch niet kwijt

Na een scheiding zijn mannen vaak financieel beter af dan hun ex-vrouwen. Toch zijn het vooral vrouwen die willen scheiden. Na een scheiding kunnen mannen makkelijker een nieuwe huwelijkspartner vinden dan vrouwen. Toch zijn het vooral vrouwen die willen scheiden. De liefde van een moeder voor haar kinderen wordt vaak bejubeld en de gruwelen van een scheiding zijn wijd en zijd bekend. Toch zijn het vooral vrouwen die willen scheiden. En na de scheiding rapporteren vrouwen dat ze gelukkiger zijn dan daarvoor, ze zijn opgelucht en zeker dat ze de juiste keuze hebben gemaakt. Daarentegen lijden gescheiden mannen massaal aan depressies en leven ze korter. Zesmaal vaker dan hun getrouwde geslachtsgenoten plegen ze zelfmoord.
De effecten van de scheiding op kinderen zijn te omvangrijk om hier te bespreken, maar positief zijn ze niet.
Waarom doen die vrouwen dat? Wat weegt op tegen de enorme prijs die zo’n scheiding kost? Na analyse van 46.000 scheidingen in vier Amerikaanse staten is de conclusie van onderzoekster Margaret F. Brinig van de Universiteit van Iowa: de kinderen! Het is de zekerheid van de vrouwen dat ze na een scheiding de voogdij(*) over de kinderen
zullen behouden die hen over de drempel van een echtscheiding trekt.
In haar onderzoeksrapport presenteert professor Brinig een staatje waaruit blijkt dat in de VS sinds meer dan een eeuw vooral vrouwen echtscheiding aanvragen. Aan het  eind van de 19e eeuw was dat ongeveer 60% en op het ogenblik is dat ongeveer 70% (in Nederland zou dit percentage nog iets hoger zijn)
De motieven van mensen om te scheiden zijn van belang om tot een juiste wetgeving te komen, zo vindt Brinig. Als vrouwen echtscheiding aanvragen omdat ze het slachtoffer zijn van uitbuiting (‘alles komt op mij neer’) of mishandeling, alcoholisme of overspel, dan is er reden om een echtscheiding niet al te moeilijk te maken. Maar als
vrouwen massaal echtscheiding aanvragen omdat ze het in gezinsverband verdiende geld voor zich zelf willen hebben of de kinderen ‘voor zich alleen’, dan is er reden om barrières op te werpen.
Hoe onderzoek je dat? Brinig had de beschikking over alle meer dan 46.000 scheidingscertificaten uit de staten Virginia, Montana, Oregon en Connecticut uit het jaar 1995, een uitzonderlijk rijk en betrouwbaar gegevensbestand volgens haar. Van al die scheidingen zijn dus karakteristieken bekend: de leeftijd van de scheidenden, hun opleiding, de duur van het huwelijk, wie de scheiding aanvroeg, het aantal kinderen enzovoort. Via statistische analyse kun je in die cijfers allerlei verbanden ontdekken. Een analyse van de leeftijden waarop getrouwd en gescheiden wordt zegt iets over de redenen waarom er gescheiden wordt.

Een voorbeeld: Een vrouw die op jonge leeftijd trouwt en kinderen krijgt heeft weinig kans om een carrière op te bouwen. Zij investeert dus jarenlang in een huwelijk, en het
‘rendement’ van haar inspanningen zal dan ook uit dat huwelijk moeten komen, daarbuiten heeft ze nauwelijks mogelijkheden: ze heeft geen vak geleerd en haar kansen op de huwelijksmarkt zijn ook niet toegenomen. Naarmate ze meer kinderen heeft zal de barrière voor deze ‘traditionele’ vrouw om een scheiding aan te vragen alleen maar toenemen. Vrouwen daarentegen die op relatief ‘hoge’ leeftijd trouwen hebben waarschijnlijk al enige vorm van economische zelfstandigheid opgebouwd en waarschijnlijk meer geïnvesteerd in vooropleiding en carrière. Een scheiding is voor hen daarom minder bedreigend en uit Brinigs cijfers blijkt dat ook: vrouwen die op hogere leeftijd trouwen sneller het initiatief tot een scheiding nemen.Vraagt de traditionele’ vrouw toch echtscheiding aan, dan moet er wel sprake zijn van een heel slecht huwelijk. Dan heeft de man jarenlang overspel gepleegd, ging zich te buiten aan alcohol en drugs, mepte er op los of bezondigde zich anderszins. Maar met dit ‘model’ kon mevrouw Brinig slechts 6% van alle door vrouwen aangevraagde scheidingen verklaren. Blijkbaar kwamen mishandeling en dergelijke minder vaak voor dan men denkt. (Ook in Nederland is geweld in 6 a 7 % van de scheidingen de belangrijkste oorzaak). Mannen bleken iets meer overspel te plegen, maar het verschil met vrouwen was maar zeer klein. Behalve een slecht huwelijk moeten er dus meer en andere argumenten zijn waarom vrouwen scheiding aanvragen.
Ook allerlei andere factoren spelen een rol, succesvolle mannen of vrouwen verlaten de partner met wie ze hun carrière hebben opgebouwd voor een mooiere, of rijkere, of beter opgeleide nieuwe partner. Het cliché is de directeur die zijn secretaresse trouwt omdat die beter op zijn niveau mee kan komen dan de jeugdliefde bij wie hij zijn  kinderen kreeg. Toch bleken al deze factoren compleet in het niet te verzinken bij de factor: wie ‘krijgt’ de kinderen.

Dr Brinig tegen de New York Times:
‘Kinderen zijn het belangrijkste in een huwelijk. De partner die ervan uitgaat dat-ie het alleen gezag krijgt over de kinderen is veruit de meest waarschijnlijke om de scheiding aan te vragen’. In haar wetenschappelijke artikel illustreert ze dat met een tweetal fictieve getallen, waarmee het belang van ‘wie krijgt de kinderen’ duidelijk wordt.

Voorbeeld 1: Een vrouw getrouwd op haar 19e, de man was 26. Ze zijn twintig jaar getrouwd geweest en er zijn drie kinderen. De man krijgt de voogdij. De man heeft 7 jaar meer scholing dan de vrouw en ze leven in een staat waar je niet schuldloos kunt scheiden. De vrouw is blank. De kans dat de vrouw scheiding aan vraagt is 0.095.
Maar als je in dit model één variabele verandert, namelijk de voogdij, dan wordt de kans dat de vrouw scheiding aanvraagt in eens zeven maal zo groot.  (0.69) (Als de kans 1 is wordt er gescheiden).

Voorbeeld 2: Ze trouwden toen ze allebei 26 waren en gingen na vijf jaar uit  elkaar. Ze hebben twee kinderen en de vrouw krijgt de voogdij. De man heeft alleen middelbare school en de vrouw deed drie jaar een rechtenstudie. Ze leven in een staat waar schuldloos scheiden mogelijk is en de vrouw is blank. De waarschijnlijkheid dat de vrouw scheidt is nu 0.79. Maar: indien de man de voogdij over de kinderen zou krijgen neemt de scheidingsbereidheid van de vrouw fors af en wordt 0.32.De correlatie met het gezag is zo sterk dat dr Brinig haar opvattingen over de beste methode om kinderen en huwelijken te beschermen heeft bijgesteld.

Vroeger meende ze dat de oorzaak van de scheidingsgolf lag in het schuldloos kunnen scheiden, nu bepleit  ze het herschrijven van de wet over de toewijzing van de kinderen na scheiding. ‘Voogdij’ is een manier, in sommige huwelijken in ieder geval, waarmee vrouwen echt macht over mannen uitoefenen. Als je die verstorende factor
verwijdert, mag je verwachten dat mannen en vrouwen en hun kinderen anders met elkaar om gaan. Vaders zullen meer tijd aan hun kinderen spenderen als ze er van uit gaan dat ze die kinderen kunnen blijven zien als het huwelijk mislukt. Vrouwen zullen mannen eerder zien als partners in de opvoeding en minder scheiding gebruiken als een vorm van power play’.
Het model dat Brinig daarbij voorstaat is niet het in Nederland en op veel plaatsen bestaande behoud van gezamenlijk gezag. De resultaten daarvan zijn volgens haar teleurstellend. Zij bepleit het systeem zoals dat in de staat West Virgina is ingevoerd.

Literatuur:
These Boots Are Made for Walking: Why Most Divorce Filers Are Women Margaret F. Brinig & Douglas Allen American Journal of Law and Economics, 141 July, 2000.

Scheiding wie en waarom. Arie de Graaf Demos april 2000 Paul M. De Graag en Matthijs Kalmijn Scheidingsmotieven in Nederland sinds de jaren vijftig. Sociale Wetenschappen 44e jrg 2001 nr 2

Noot:
(*) Voogdij is in Nederland eigenlijk afgeschaft als begrip in verband met echtscheidingen. In haar publicatie gebruikt mevr Brinig echter voortdurend het begrip custody zonder onderscheid te maken tussen de verschillende vormen die daarvan inmiddels bekend zijn: joint legal custody — gezamenlijk gezag — en joint physical custody—de kinderen zijn de helft van de tijd bij de ene ouder en de andere helft bij de andere ouder. Blijkbaar gold voor de door haar onderzochte staten maar één optie bij scheiding: de kinderen en het gezag erover wordt aan één van beide ouders toegewezen. (TR)